Opzegging bankrekening

Banken hebben op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) een zorgplicht om verdachte transacties en ongebruikelijke klantrelaties te signaleren en te melden. In sommige gevallen kan dit ertoe leiden dat een bank de relatie opzegt, met het sluiten van de bankrekening en opzeggen van de hypotheek tot gevolg.

Wanneer mag een bank uw rekening opzeggen?

De bank mag een relatie beëindigen als sprake is van risico’s op het gebied van witwassen, financiering van terrorisme of andere onregelmatigheden die de integriteit van het financiële systeem bedreigen. Dit kan bijvoorbeeld zijn bij:

Voorwaarden opzeggen bankrekening

1. Onvoldoende of twijfelachtige informatie over de herkomst van gelden;
2. Vreemde, niet te verklaren transacties of patronen, bijvoorbeeld veel contante opnames of stortingen, overboekingen naar het buitenland, privétransacties op zakelijke rekeningen of zakelijke transacties op privérekeningen;
3. Niet of onvoldoende meewerken aan identificatie- en controlevragen van de bank; en
4. Betrokkenheid bij strafbare feiten of de verdenking daarvan, bijvoorbeeld blijkend uit mediaberichten of transactiepatronen, of als de politie of de FIOD gegevens over de bankrekening opvraagt bij de bank.

De bank moet wel zorgvuldig handelen. Een opzegging mag niet willekeurig zijn en moet gebaseerd zijn op concrete feiten en een redelijke inschatting van risico’s. Ook geldt er vaak een opzegtermijn. In de blog wil de bank je rekening opzeggen? bespreekt collega Nick van den Hoek wat je het beste kunt doen als je een vragenbrief hebt ontvangen van de bank.

Contractsvrijheid vs. zorgplicht

Banken hebben in artikel 35 van hun algemene voorwaarden (ABV) staan dat ze de relatie met rekeninghouders kunnen opzeggen. Het is daarvoor niet nodig dat de rekeninghouder een verplichting niet is nagekomen. Gedeeltelijke opzegging kan ook, bijvoorbeeld dat de spaar- en betaaldiensten worden opgezegd, maar de hypotheek ongemoeid blijft. In artikel 2 van de ABV is de zorgplicht van de bank opgenomen: de bank handelt zorgvuldig en houdt zo goed mogelijk rekening met de belangen van de klant. In artikel 4 van de ABV staat dat de klant meewerkt aan controles in het kader van de anti-witwasregelgeving.  

De bank is dus bevoegd om een rekening op te zeggen. Maar, zo oordeelde de Hoge Raad in 2014, het gebruikmaken van die bevoegdheid kan niet als dat naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Dat kan bijvoorbeeld zo zijn als iemand geen andere rekening elders kan openen.

Intern verwijzingsregister (IVR)

Gegevens van (rechts)personen die betrokken zijn (geweest) bij een incident bij die bank, zet de bank in het interne verwijzingsregister (IVR). Bijvoorbeeld als de bank vragen heeft gesteld over de herkomst van gelden en daarop niet een (voor de bank) bevredigend antwoord kwam. Alleen medewerkers van de bank kunnen het IVR raadplegen. In het IVR staat alleen de naam en geboortedatum van een persoon, of het KvK-nummer van een bedrijf met bedrijfsnaam en postcode.

Extern verwijzingsregister (EVR)

In ernstige gevallen – bijvoorbeeld bij hypotheekfraude, witwassen, valsheid in geschrift en cash compensation – zet de bank de identificerende gegevens niet alleen in het eigen IVR, maar ook in het EVR: het externe verwijzingsregister. Een andere financiële instelling kan de identificerende gegevens uit het EVR ook raadplegen. Registratie in het EVR heeft grote gevolgen voor de betrokkene, omdat andere banken daardoor ook geen diensten willen aanbieden aan de klant. Registratie in het EVR kan alleen als er voldoende bewijs is. Het mag niet alleen gaan om vermoedens.

Stichting Fraudebestrijding Hypotheken

De Stichting Fraudebestrijding Hypotheken (SFH) is een samenwerkingsverband van alle Nederlandse hypotheekverstrekkers. Via de SFH werken hypotheekverstrekkers samen bij fraudeonderzoeken en delen zij (persoons)gegevens met elkaar, volgens het Protocol Incidentenwaarschuwingssysteem Financiële Instellingen. Meer informatie over hypotheekfraude leest u in het blog van collega Vincent Leenders.

Bankvragen tijdens strafrechtelijk onderzoek

Het is extra vervelend als de bank vragen stelt als ook sprake is van een strafrechtelijk onderzoek door het Openbaar Ministerie. Voor verdachten in een strafzaak geldt namelijk een zwijgrecht. Tegenover de bank bestaat geen verplichting om vragen te beantwoorden. Alleen kan dat dus wel leiden tot het opzeggen van de bankrelatie. In dit blog gaat collega Ilse Engwirda in op de spagaat waarin verdachten zich kunnen bevinden als de bank vragen stelt gedurende een strafrechtelijk onderzoek.  

Uw juridische mogelijkheden

Het opzeggen van een bankrekening kan verstrekkende gevolgen hebben. Zonder een bankrekening kan een bedrijf immers geen salaris betalen of girale betalingen ontvangen. Ook kan faillissement dreigen als de bank terugbetaling eist van afgesloten leningen. U kunt zich verweren door:

• Bezwaar te maken tegen de opzegging bij de bank, waarbij wordt gekeken of de bank alle omstandigheden van het geval heeft meegewogen en of de bank zijn zorgplicht heeft nageleefd.
• Een klacht in te dienen bij het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid). De kans op succes is (statistisch gezien) minder dan 10%. Voordeel: het is laagdrempelig en de kosten zijn relatief laag. De bank wacht deze procedure over het algemeen niet af en zet de opzegging gewoon door.
• Een procedure bij de burgerlijke rechter starten als de opzegging onrechtmatig is of disproportioneel. De rechter fluit de bank terug als de bank te gemakkelijk tot opzeggen van de bankrekening heeft besloten. Nadeel: u bent verplicht een advocaat in te schakelen en u betaalt griffierecht aan de rechtbank. Bij verlies draagt u bij aan de advocaatkosten van de bank.

Onderzoek alternatieven

De rechter zal het opzeggen van een bankrekening eerder terugdraaien als de gevolgen daarvan groot zijn. Bijvoorbeeld als u bij geen andere bank een gelijkwaardige bankrelatie kunt aangaan. Met een gelijkwaardige bankrelatie wordt bedoeld dat u bij de andere bank dezelfde producten en diensten kunt afnemen als bij uw huidige bank.

Basisbankrekening

Particulieren waarvan de bankrekening wordt gesloten kunnen een basisbankrekening aanvragen als andere banken de aanvraag voor een normale bankrekening hebben afgewezen. Dit is een eenvoudige, standaard betaalrekening waarmee je de belangrijkste bankzaken kunt regelen. Er zijn plannen om ook een basisbankrekening voor ondernemers te introduceren. Zo lang die plannen nog niet zijn gerealiseerd kan een ondernemer zonder zakelijke bankrekening komen te zitten als de bank de rekening opzegt – waardoor het voortzetten van de onderneming vrijwel onmogelijk wordt.

Uitsluiten van risicosectoren

Het is bekend dat bedrijven in bepaalde sectoren een verhoogd risico vormen op witwassen. In de Wwft-leidraad voor accountants en belastingadviseurs zijn onder meer belwinkels genoemd, maar ook coffeeshops, horecaondernemingen, wisselkantoren, juweliers en souvenirwinkels. Toezichthouder DNB heeft het daarnaast over (handel in) medicijnen, olie, gas, vastgoed en adviesdienstverlening. Dit betekent dat de bank bij klanten in die sectoren meer onderzoek moet doen om te voorkomen dat de bank betrokken raakt bij criminele activiteiten. Er zijn veel voorbeelden van rechtszaken waarin de rechter de bank corrigeert omdat de bank de relatie met een klant wil opzeggen omdat de klant actief is in een risicosector. De bank moet concreet kunnen onderbouwen waarom specifiek deze klant een verhoogd risico vormt.

Bijstand van een advocaat

Bijstand van een advocaat is in een civiele procedure verplicht. Maar ook in de fase daaraan voorafgaand, tijdens het cliëntonderzoek, kan het raadzaam zijn een advocaat te raadplegen om te bespreken hoe het informatieverzoek van de bank het beste kan worden beantwoord. Als de bank de relatie wil opzeggen, is het van belang goed in kaart te brengen welke gevolgen dit heeft voor de ondernemer. Een gespecialiseerde advocaat kan helpen om de kans op het moeten voeren van een (kostbare) rechtszaak tegen de bank zo klein mogelijk te houden.